Krajobraz kulturowy Ammersee-Lech T.z.

Projekt „Krajobraz kulturowy Ammersee-Lech”

 Übersetzung: Sandra Mikolajec

Kulturlandschaft Ammersee-Lech e.V.

Sonnenstrasse 1, 86911 Dießen

Tel. 08806-956421

Poprzez stulecia użytkowania i kultywacji człowiek ukształtował otaczający go krajobraz. Powstałe w ten sposób „krajobrazy kulturowe” są – w zależności od regionu – wykreowane przez różne charakterystyczne elementy. Przez procesy zmieniające krajobraz, np. coraz gęstsze zagospodarowanie przestrzeni, bądź przedsięwzięcia budowlane, krajobrazy kulturowe i ich elementy historyczne są w coraz większym stopniu zagrożone nieuniknionym zniszczeniem. Problemem nie jest przemiana krajobrazowa sama w sobie, ale jej prędkość i niewielka możliwość kierowania jej przebiegiem.

Z dniem 1. września 2011 ruszył projekt współpracy pomiędzy regionami LEADER Mittlere Isar oraz Altmühl-Jura pod kierownictwem Instytutu Architektury Krajobrazu
PWSZ Weihenstephan-Triesdorf, mający na celu objęcie wspólnie z jego ludnością tutejszego krajobrazu kulturowego w jego typowym ukształtowaniu wraz z jego charakterystycznymi elementami historycznymi. Kulturlandschaft Ammersee-Lech T.z. podchwycił ten pomysł
dla regionu Ammersee.

Celem jest ujęcie elementów krajobrazu kulturowego regionu, które po części zostały opisane
w różnych dokumentacjach, w jedną bazę danych. Ta publicznie dostępna baza danych ma służyć pomocą osobom decydującym w sprawach konieczności przedsięwzięć w obszarze występowania cennych elementów kulturowych, turystom jako źródło informacji o ciekawych miejscach,
a szczególnie mieszkańcom regionu, którzy poprzez włączenie do projektu i współpracę mają możliwość lepiej poznać okolicę, w której żyją, co wpływa jednocześnie na wzmocnienie więzi
ze stronami rodzinnymi oraz dbalszy stosunek do natury.

Obszar projektu

Do obszaru projektu zalicza się region LEADER Ammersee jak również przygraniczne obszary okręgu Landsberg. „LEADER” jest programem Unii Europejskiej, mającym na celu wsparcie obszarów wiejskich. Gminy, mające wspólne cele rozwoju, mogą się połączyć się w Lokalne Grupy Działania (LGD) i otrzymywać dotacje z Unii Europejskiej.

Region Ammersee ma udziały powierzchniowe w czterech okręgach: Lansberg, Starnberg, Fürstenfeldbrück i Weilheim. Do regionu przynależy łącznie 16 Gmin: Dießen, Utting, Schondorf, Eching, Greifenberg, Windach, Ersing, Weil, Egling, Grafrath, Inning, Wörthsee, Seefeld, Herrsching, Andechs i Pähl.

Co jest brane pod uwagę?

Z upływem lat, człowiek poprzez swoje czyny pozostawił w środowisku trwałe ślady, które są do dzisiaj rozpoznawalne i dokumentują historyczny rozwój.

Ślady te określa się „historycznymi elementami krajobrazu kulturowego”

Przy czym traktuje się nie tylko o świadomie tworzonych obiektach, jak np., pomniki, krzyże lub kaplice, ale także o strukturach użytkowych, jak głębocznice, miedze, historyczne obręby ewidencyjne i podobne.

Jako historyczne określa się te elementy i struktury wtedy, kiedy w dzisiejszych czasach
nie powstały by już w ówczesnej formie. Tak może się zdarzyć w przypadku, kiedy zmieniły się gospodarcze, techniczne, polityczne, socjalne bądź etyczne warunki ogólne. Elementy krajobrazu kulturowego uwzględnia się wtedy, kiedy wykazują się wartością historyczną, tzn., kiedy dokumentują dawne sposoby gospodarowania, techniczny stopień rozwoju, dawne stosunki panowania lub podobne rzeczy. Mogą one być położone w obrębach ewidencyjnych, lasach lub
w obrębie miasta.

Z tego powodu powstanie ogólnodostępna i darmowa regionalna, cyfrowa baza danych. Dane
te zostaną ponadto objęte w bezpłatnej ogólnokrajowej, ponadregionalnej bazie danych (KLEK's). Dane te mogą później zostać pobrane z sieci za pośrednictwem interaktywnej karty.

Decydujący dla zawarcia w bazie danych jest poza tym fakt, czy element krajobrazu kulturowego jest widoczny lub czy posiada asocjacyjne znaczenie. Termin „asocjacyjne znaczenie” oznacza,
że z danym miejscem powiązane jest jakieś wspomnienie lub historia, mająca znaczenie kulturowo-historyczne. Może to być np., legenda lub dawna nazwa obrębu ewidencyjnego. Oczywiście
nie wszystkie obiekty mają tę samą wartość. Różnią się one między sobą stanem zachowania, rzadkością występowania lub stopniem, w jakim kształtują krajobraz wsi lub miasta. Te różnice
w wartości nie są jednak zawarte w bazie danych, ponieważ niełatwo jest je określić.

Historyczne elementy krajobrazu kulturowego mogą występować w różnych formach.
Rozróżnia się je na podstawie ich typu. Czworokątny szaniec w Uttingu przynależy do grupy „Historia panowania, osadnictwa i Kościoła”, łąka trzęślicowa do grupy „Historyczna struktura obrębów ewidencyjnych, użytkowania i ich rozwój do obecnych czasów”. Poprzez podanie podtypu, typ obiektu może zostać jeszcze bardziej skonkretyzowany wewnątrz grup głównych.
By sensownie uporządkować elementy krajobrazu kulturowego, zostają one ponadto przyporządkowane do różnych obszarów funkcjonalnych. Rozróżniamy następujące grupy tematyczne:

Wyniki zostaną udostępnione nie tylko w ogólnodostępnych bazach danych. Przewiduje się przybliżenie ich tematyki szerszemu gronu odbiorców poprzez regularną organizację imprez, publikacji oraz wycieczek.

Gdzie można znaleźć te obiekty?

Istnieje wiele możliwości odkrywania historycznych elementów krajobrazów kulturowych,
jak np., analiza starych map. Stare mapy obrazują nie tylko położenie osad i zagospodarowanie gruntów, ale także szlaki, zasoby wodne oraz przebieg granic i pojedyncze obiekty, takie
jak np., mosty, bródy rzeczne lub drzewa.

Dla całej Bawarii powstały w pierwszej połowie XIXw różne mapy topograficzne,
jak np., Urpositionsblätter (1817-1841) w skali 1:25000, oraz Uraufnahme (1808-1864) w skali 1:5000 a także plany likwidacyjne do katastrów. Zarówno Urpositionsblätter jak i Uraufnahme
są dostępne do wglądu w „BayernAtlas” (wydanym przez Bawarskie Ministerstwo Finansów) pod linkiem https://geoportal.bayern.de/bayernatlas/. Plany likwidacyjne są dostępne w biurach geodezyjnych danych powiatów.

Archiwum Państwowe w Monachium, jak i poszczególne archiwa miejskie dysponują ponadto innymi zbiorami map obszaru zainteresowania. Poprzez porównanie dawnych i aktualnych map można stworzyć obraz dawnego krajobrazu i porównując go z obecnym, odnaleźć wciąż istniejące w środowisku struktury.

Studium źródeł i literatury

Wiele wskazówek dotyczących historycznych elementów krajobrazu kulturowego można odnaleźć w literaturze krajoznawczej, miejscowych kronikach i dawnych artykułach prasowych.
Również księgi zawierające nazwy obrębów ewidencyjnych czy dawny kataster nieruchomości mogą służyć pomocą. Źródłami tymi dysponują miejskie i regionalne biblioteki, jak np., biblioteka gminna, czy miejska, a również archiwa: miejskie, parafialne, diecezjalne, czy państwowe. Przegląd bibliotek oferuje Bawarski Związek Bibliotek (http://www.bib-bvb.de/), a przegląd archiwów Generalna Dyrekcja Archiwów Państwowych w Bawarii pod linkiem:
http://www.archive-in-bayern.de. Pomoce archiwalne dostępne a archiwach dają nam lepsze rozeznanie w zasobach archiwum, co ułatwia odnajdywanie ważnych dokumentów.

Inspekcja terenu

Równie ważna, jak analiza odpowiedniej literatury i źródeł, jest inspekcja terenu. Uważny spacer
po znajomych okolicach z detektywistycznego punktu widzenia pomaga zauważyć rzeczy, na które uprzednio nie zwracaliśmy uwagi. W wypadku takiego postępowania, warto zaznaczyć dane miejsce na mapie i następnie wyszukać na jego temat informacje, jak np., historia i przyczyna powstania, czy jego znaczenie. W ten sam sposób, będąc wyposażonym w dawną i aktualną mapę okolicy, można badać historyczne przebiegi granic w poszukiwaniu reliktów, lub odszukiwać obiekty, znalezione w jednym z źródeł.

Analiza zdjęć lotniczych

Ponadto istnieją historyczne zdjęcia lotnicze pewnych części Bawarii od roku 1941. Więcej informacji na ten temat można odnaleźć pod następującym linkiem:

http://www.ldbv.bayern.de/vermessung/luftbilder/archiv.html

Przegląd istniejących zbiorów danych

Niektóre historyczne elementy krajobrazu kulturowego zostały już ujęte pod innym aspektem
i spisane w odpowiednim sobie inwentarzu, tudzież liście. W ten sposób wartościuje przegląd dostępnych inwentarzy i zbiorów danych (lista zabytków, dane dot. ochrony środowiska, lista zabytków geologicznych, plany zagospodarowania środowiska, indywidualne ekspertyzy, ewidencje pojedynczych typów obiektów, jak np., „Najgrubszy dąb w powiecie Freising”).

Rozmowa z mieszkańcami

Wielu ludzi ze względu na swoją pracę lub osobiste zainteresowania np., osoby zajmujące się badaniem historii swojego regionu, rolnicy, czy leśnicy posiadają ogromną wiedzę na temat śladów historycznych działalności w swoim regionie. Nawet osoby długo zamieszkałe w danym regionie mogą sobie początkowo nie zdawać sprawy z tego, iż dawno zapomnianym reliktom przypisuje się ważne znaczenie. W takich wypadkach warto z nimi rozmawiać i dopytywać.

Analiza historycznych zdjęć

Badawcze spoglądanie na stare zdjęcia, choćby w rodzinnym albumie, często pomaga nam zauważyć ślady dawnego użytkowania.

Ewidencja elementu

Wszystkie zebrane dane na temat danego obiektu zostają ręcznie wpisane w arkusz ewidencyjny. Arkusz sam w sobie pokazuje, jakie informacje powinny zostać w nim zawarte. W pierwszej linii służy jako dokument przy tworzeniu map w terenie oraz jako pomoc przy zbieraniu danych.
Może jednak zostać użyty także w celu przekazania danych danego obiektu innym twórcom ewidencji lub koordynatorom projektu. Koordynatorzy projektu po sprawdzeniu zgodności danych oraz rekomendacji komisji nadzwyczajnej, przekazują je miejscowej i regionalnej bazie danych oraz ogólnokrajowej bazie danych KLEK's.

Arkusz ewidencyjny występuje w formie formularza w formacie WORD, który może zostać wydrukowany na czysto i uzupełniony ręcznie bądź też komputerowo.

Zarys organizacji projektu

Koordynatorzy projektu są odpowiedzialni za organizację ewidencji w całym regionie objętym projektem. Nauczają i kierują zespołem redakcyjnym, koordynatorami-wolontariuszami i autorami ewidencji. Są odpowiedzialni za za pracę publiczną. Organizują wystawy, wydają publikacje, zajmują się stroną internetową i zajmują się interesami stowarzyszenia. Podlegają zarządowi.

Wspólnie z zespołem redakcyjnym opracowują i redagują dane, a następnie przekazują je do opinii publicznej. Do ich kompetencji należy również odpowiadanie na wszelkie pytanie rzeczowe
czy techniczne.

Twórcy ewidencji w gminach odkrywają historyczne elementy krajobrazu kulturowego, zbierają informacje ogólne na temat danego obiektu, robią mu zdjęcie i za pośrednictwem koordynatorów wprowadzają zebrane dane do bazy danych. Wartość kładziona jest na współpracę nie tylko
z osobami wyszkolonymi do zbierania wspomnianych informacji, ale także z zainteresowanymi projektem mieszkańcami gmin biorących w nim udział.

Przykład wypełnionego arkusza ewidencyjnego

Uwagi końcowe:

Tekst ulotki został częściowo zaczerpnięty z publikacji „Handbuch für Erfassung Historischer Kulturlandschaftselemente“ wydanej w kwietniu 2014 przez Instytut Architektury Środowiska PWSZ Weihenstephan-Triesdorf pod opracowaniem Veroniki Stegmann oraz
dr Chrisa Loos.

Projekt „Krajobraz kulturowy Ammersee-Lech” jest wspomagany przez następujących sponsorów, którym serdecznie dziękujemy za wsparcie:

Patronat nad programem LEADER możliwy jest dzięki wsparciu

oraz LGD Ammersse T.z.